W momencie śmierci danej osoby, większość praw majątkowych nie wygasa automatycznie podobnie obowiązki w zakresie praw majątkowych, a stają się one przedmiotem spadku po zmarłym, a co za tym idzie podlegają dziedziczeniu ustawowemu lub testamentowemu. Dziedziczenie oznacza, że prawa majątkowe i zobowiązania majątkowe po spadkodawcy przechodzą na inne osoby, zwane spadkobiercami.
Testament – jak napisać? Jak go sporządzić?
Chcesz rozporządzić swoim spadkiem za życia na wypadek Twojej śmierci?
Sporządzenie testamentu jest sposobem by zdecydować kto po śmierci będzie naszym spadkobiercą tj. kto przejmie spadek. W sytuacji gdy zmarły pozostawi po sobie ważny testament, wówczas spadek dziedziczyć będą osoby w nim wymienione. Natomiast w sytuacji, gdy taki testament nie został sporządzony, wówczas zasady dziedziczenia określają przepisy Kodeksu Cywilnego.
Ważność testamentu
Wskazać należy, że aby doszło do dziedziczenia na bazie testamentu to musi być to dokument ważny. Testament musi być sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W sytuacji, gdy chcemy powziąć szerzej informacji jakie wymagania są stawiane tego typu dokumentom, zasadne jest zasięgnięcie porady prawnej lub udanie się do notariusza.
Rodzaje testamentów
Prawo polskie wyróżnia dwa rodzaje testamentów:
1) zwykłe
2) szczególne.
Testament zwykły
Testamenty zwykłe mogą być sporządzone przez każdą osobę, która ma zdolność testowania w chwili jego sporządzenia.
Testament szczególny
Testamenty szczególne mogą być sporządzone tylko w wyjątkowych sytuacjach, przewidzianych w ustawie. Testamenty szczególne są ograniczone w czasie.
W niniejszym artykule skupimy się na rodzajach testamentów zwykłych: testament holograficzny, testament notarialny i testament allograficzny.
Holograficznym testament – własnoręczny
Powołana forma sporządzenia testamentu jest najczęściej wykorzystywana w praktyce. Testament własnoręczny, aby został uznany za ważny, musi spełniać następujące wymagania:
1) Testament sporządzony w całości odręcznie własnoręcznym pismem Spadkodawcy. Podkreślić należy, że testament ten musi być w całości sporządzony właśnie w takiej formie, tj. nie może spadkodawca części tego testamentu czy też całości sporządzić na komputerze czy maszynie do pisania. Podkreślić należy, że spadkodawca nie może również skorzystać z pomocy osób trzecich do sporządzenia takiego testamentu tj. wykluczone są sytuacje gdy pismem odręcznym osoba trzecia sporządza oświadczenie woli spadkodawcy a ten je tylko podpisuje. Powyższe jest determinowane tym, iż właśnie pismo odręczne tj. specyfika pisma odręcznego i jego indywidualne cechy charakterystyczne pomagają ustalić czy faktycznie testament został sporządzony przez spadkodawcę i czy jest to rzeczywiście oświadczenie jego woli w zakresie rozporządzania należącym do niego majątkiem. Spadkodawca ma dowolność w wyborze czym się posłuży przy sporządzeniu testamentu, czy to będzie piórko, ołówek, kredka czy długopis. Najczęściej taki testament sporządza się na zwykłej czystej kartce papieru, natomiast powierzchnia na której jest on sporządzany też nie jest istotna, gdyż może być to również kartka w kratkę bądź w linie.
Co powinien zawierać testament?
Nie można zapomnieć o złożeniu w testamencie swojego własnego czytelnego podpisu składającego się z wymienienia w nim pełnych imion i nazwisk spadkodawcy. Podpis umieszcza się pod treścią testamentu. Podpis musi być jego integralną częścią a zatem nie można go umieścić na odrębnej kartce papieru bądź w kopercie w której jest przechowywany, gdyż testament ten wówczas nie będzie ważny, chyba że zostanie wykazane w toku sprawy, iż zamieszczenie podpisu w innym miejscu nie powoduje braku związku między tym podpisem a testamentem. Złożenie podpisu jest konieczne do uznania, że testament został zakończony, a zatem że nie jest to wzór czy draft testamentu, a jest on faktycznie informacją o tym, że taka jest ostatnia wola Spadkodawcy. Niejednokrotnie zdarza się, że Spadkodawca podpisuje testament tzw. „parafką” bądź umieszcza na testamencie jedynie swoje inicjały, wówczas przysparza to wiele wątpliwości w toku sprawy i taki podpis może zostać uznany za nieważny.
Testament powinien być również opatrzony datą. Jest to element konieczny, aby ustalić, czy na datę sporządzenia testamentu Spadkodawca miał zdolność testowania. Data powinna składać się ze wskazania konkretnego dnia, miesiąca i roku. Niemniej jednak zdarzają się takie testamenty, w których datę wskazano odmiennie tj. podano ją opisowo. Przykładem takiej sytuacji jest np. wskazanie daty w następującym kształcie: w dniu mych urodzin w roku 2024r. sporządzam niniejszy testament bądź przykładowo w dniu wypadku w którym doznałam utraty oka w roku 2020r. Opisowe wskazanie daty, mimo że wymaga to podjęcia czynności wyjaśniających zmierzających do ustalenia konkretnej – może zostać uznane za prawidłowe wskazanie daty. Niemniej jednak, spadkodawca musi tak dokonać opisu daty, aby bezsprzecznie było możliwe konkretne ustalenie daty w jakiej testament został sporządzony. Przykładowo gdy spadkodawca opisze datę w następujący sposób: pewnego pięknego słonecznego dnia – nie jesteśmy w stanie ustalić konkretnej daty w jakiej doszło do sporządzenia testamentu.
W sytuacji, gdy brak daty nie wywołuje wątpliwości co do poczytalności spadkodawcy, wówczas ten brak nie pociąga za sobą nieważności testamentu.
Testament notarialny – u notariusza
Zgodnie z obowiązującymi przepisami testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Wymogi stawiane tego typu formie, zostały uregulowane w Ustawie Prawo o notariacie.
Testament notarialny to dokument urzędowy, a więc jego moc dowodowa względem testamentów holograficznych jest większa. Mieć należy na względzie, że unieważnienie takiego testamentu jest też mniej prawdopodobne niż testamentu holograficznego. Na Notariuszu ciąży obowiązek odstąpienia od sporządzenia testamentu, w sytuacji gdy będzie miał wątpliwości co do zdolności do czynności prawnych spadkodawcy. Sporządzenie przez Notariusza testamentu, wskazuje na to, że uznał, iż osoba ta ma pełną zdolność do czynności prawnych, co minimalizuje ryzyko kwestionowania tej okoliczności przez osoby trzecie. Udział notariusza przy sporządzaniu testamentu zabezpiecza dodatkowo spadkodawcę przed wpływem osób trzecich na jego ostatnią wolę tj. przed ewentualnym naciskiem innych osób na jego treść.
Testament notarialny, podobnie jak pozostałe formy testamentów, może zostać w każdej chwili przez spadkodawcę odwołany.
Testament allograficzny – co to jest?
Testament allograficzny to testament sporządzany w obecności osoby pełniącej funkcję publiczną: wójt, burmistrz, Prezydent Miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz powiatu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego (art. 951 § 1 Kodeksu cywilnego).
Wymogi stawiane testamentom allograficznym:
- Spadkodawca składa ustne oświadczenie woli w obecności osoby pełniącej funkcję publiczną i dwóch świadków.
- Ostatnia wola spadkodawcy spisywana jest w protokole ze wskazaniem daty w jakiej został sporządzony.
- Odczytanie treści protokołu spadkodawcy i świadkom.
- Podpisanie odczytanego protokołu przez spadkodawcę, osobę urzędową i świadków testamentu. W sytuacji gdy spadkodawca nie może się podpisać, należy to zaznaczyć w protokole i podać tego przyczynę.
W sytuacji, gdy w/w wymogi nie zostaną spełnione, wówczas testament będzie uznany za nieważny.
UWAGA! Zgodnie z art. 951 § 3 Kodeksu cywilnego osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w formie testamentu allograficznego.
Zmiana testamentu
Początkowo chciałeś inne osoby powołać do spadku po sobie, ale z biegiem czasu doszedłeś do wniosku, że to złe rozwiązanie – nic nie stoi na przeszkodzie aby testament ten zmienić. Takiej zmiany może dokonać tylko autor testamentu.
Kogo można powołać do spadku w testamencie?
W testamencie można powołać do spadku członków rodziny jak i inne osoby spoza tego kręgu. W testamencie można ująć jako spadkobiercę organizację społeczną, przyjaciół, znajomych, gminę. Spadek można przekazać na rzecz jednej określonej osoby lub podmiotu bądź kilku.
Testament po śmierci – co się dzieje z testamentem po śmierci spadkodawcy?
W momencie śmierci spadkodawcy testament czy też testamenty należy ujawnić. W razie zainicjowania sprawy o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu, oryginał tego dokumentu należy złożyć w sądzie. Możliwe jest również udanie się do notariusza i tam sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia, jednak jedynie w sytuacji gdy brak jest sporów na tym tle.
